قرارداد هوشمند Smart contract چیست؟ کاربردهای اصلی آن

قرارداد هوشمند Smart contract

بعد از ورود فناوری شبکه بلاک چین ، فضای مورد نیاز برای اجرای قرارداد های هوشمند فراهم شد. در این مقاله به معرفی قرارداد هوشمند و کاربردهای آن می پردازیم.

قرارداد معمولی

قبل از اینکه در مورد قرارداد هوشمند توضیح دهیم، بهتر است ابتدا قرارداد معمولی را بشناسیم. در حالت کلی توافق بین دو یا چند نفر که آنها را متعهد به مورد یا مواردی خاص می کند که در زمانی مشخص باید آن موارد اجرا شوند قرارداد می گویند. قرارداد برای اینکه حالتی رسمی داشته باشد و طرفین ملزم به اجرای آن شوند باید ثبت شوند. برای پیگیری های قانونی این ثبت در جایی معتبر مانند دفتر ثبت اسناد رسمی نوشته و تائید و ثبت شود.

قرارداد هوشمند

در واقع قرارداد هوشمند قراردادی است که حاوی دستوراتی خاص است که در مواقع لازم به صورت خودکار اجرا شود.

قرارداد هوشمند در واقع یک کد برنامه نویسی است که روی شبکه بلاک چین تعریف می شود. در صورت بروز یک سری اتفاقات و شرایط خاص ، دستوراتی که برنامه نویس برای آن قرارداد نوشته است اجرا می شوند.

اجرای خودکار قرارداد هوشمند امکانات زیادی را برای ما فراهم می کند. در ادامه به معرفی مواردی که می توانیم از قرارداد هوشمند کمک بگیریم می پردازیم.

هدف قراردادهای هوشمند چیست؟

مطمئنا مهم ترین دستاورد قرارداد های هوشمند اجرا شدن تمام موارد درج شده در قرارداد می باشد. یعنی اگر شرایط خاص اجرای قرارداد ایجاد شد، قرارداد هوشمند بدون نیاز به تائید کسی اجرا می شود و کسی نمی تواند جلوی اجرا شدن آن بگیرد. این مورد باعث می شود نیازی به اعتماد طرفین به یکدیگر مطرح نباشد. هم چنین نیازی به واسطه یا تضمین نیز نیست.

ایده قرارداد هوشمند از کجا آمده است؟

در سال 1994 نیک زابو Nick Szabo  متخصص رایانه و رمزنگاری مطرح شد. اصول اصلی قرارداد هوشمند توسط او مطرح شد، اما در آن زمان او محیط مناسبی برای اجرایی کردن ایده خود نداشت. بعد از ظهور فناوری بلاک چین بستری برای اجرای ایده قرارداد هوشمند فراهم شد. در ابتدا در بلاک چین بیت کوین قرارداد هوشمند اجرا شد، اما ابزارهای کافی برای اجرای کامل قرارداد هوشمند را نداشتند. بعد از ظهور اتریوم قراردادهای هوشمند برای عموم به اجرا در آمدند و قابلیت استفاده از آن در انجام معاملات ایجاد شد.

قرارداد هوشمند Smart contract چگونه کار می کند؟

قرارداد هوشمند روی شبکه بلاک چین پیاده سازی می شود. همانگونه که می دانید خاصیت اصلی و مهم بلاک چین توزیع پذیر بودن آن می باشد. به زبانی ساده وقتی یک قرارداد هوشمند روی بلاک چین ثبت شود، میان تمام نودها Node  به اشتراک گذاشته می شود و همه ی بلاک ها یک نسخه از آن را خواهند داشت. تمام اعضای بلاک چین آن قرارداد را اجرا می کنند، بنابراین دستکاری یا جلوگیری از اجرا شدن آن امکان پذیر نیست.

یک برنامه نویس کد قرارداد هوشمند را نوشته و از طریق یک کلاینت (نرم افزاری که برنامه نویس را به بلاک چین متصل می کند) روی بلاک چین ثبت می کند. قراردادهای هوشمند توسط یک یا چند زبان برنامه نوشته می شوند. به عنوان مثال قراردادهای هوشمند اتریوم با زبان برنامه نویسی سالیدیتی Solidity نوشته می شود.

برای ایجاد کردن قرارداد هوشمند به چه چیزهایی نیاز داریم؟

• موضوع قرارداد و دسترسی داشتن به آن

برنامه قرارداد هوشمند باید به خدمات یا محصولات تحت قرارداد دسترسی کامل داشته باشد. این دسترسی برای قفل کردن یا باز کردن خودکار آنها می باشد و بتواند فرآیند عرضه و خرید را کنترل کند.

• شرایط قرارداد هوشمند Smart contract

در صورت اتفاق افتادن شرایط درج شده در قرارداد هوشمند، عملیات اجرای آن به صورت پشت سر هم و متوالی اتفاق می افتد. شرایط با برنامه نویسی مشخص شده و تمام اعضای بلاک چین آن را امضا می کنند ( امضای دیجیتال)

• اوراکل Oracle

اوراکل ها در واقع منابع کمکی و خارجی هستند که اطلاعات مورد نیاز آن شبکه را بازیابی و تائید می کنند. اوراکل ها بین بلاک چین و منابع داده قرار می گیرند و اطلاعاتی که بلاک چین نیاز دارد را از طریق پرس و جو Query  ، در اختیار آن می گذارند. اطلاعاتی مانند قیمت، آب و هوا و …

• پلتفرم اختصاصی

قرارداد هوشمند به بلاک چین یک پلتفرم خاص صادر می شود. سپس در میان اعضای شبکه (نود ها) توزیع می شود. برای ثبت قرارداد نیاز به یک نرم افزار کلاینت رسمی و معتبر دارید.

محبوب ترین شبکه بلاک چین برای اجرای قراردادهای هوشمند اتریوم می باشد.

کاربرد های قرارداد هوشمند Smart contract

بلاک چین و قراردادهای هوشمند فناوری های نو ظهور و جدید هستند. بلاک چین ها در زمینه های مختلف می توانند کاربرد داشته باشند. به دلیل همه گیر نشدن کاربرد بلاک چین هنوز امکان استفاده از تمامی قابلیت های آن وجود ندارد.

مهم ترین مزایای قرارداد های هوشمند و استفاده آن از بلاک چین موارد زیر است:

• امنیت

قراردادهای هوشمند رمزنگاری شده می باشند و در بین نود ها شبکه بلاک چین توزیع می شوند. این موضوع تضمین می کند بدون اجازه داده ها نه تغییر می کنند نه از بین می روند.

• سرعت بالا

انجام فرآیندها به صورت خودکار و بدون واسطه انجام می شود. این کار با سرعت بالایی انجام می گیرد و در زمان صرفه جویی زیادی انجام می شود.

• استاندارد سازی

انواع مختلفی از قرارداد هوشمند موجود است و شما می توانید بنا به نیاز خود یکی از آنها را انتخاب کنید و تغییرات مورد نظر خود را روی آنها ایجاد کنید.

• استقلال

قرارداد های هوشمند به صورت مستقل عمل می کنند و در اصل کنترل کامل قرارداد دست خود شما می باشد.

• اعتماد

تمامی اسناد قرارداد رمزنگاری شده اند و در دفتر کل عمومی ذخیره شده اند. بنابراین نیاز نیست شما طرف قرارداد را بشناسید یا به آنها اعتماد داشته باشید، زیرا شرایط اجرا قرارداد ثبت شده و در زمان لازم ، بدون هیچ قید و شرطی اجرا می شوند

• هزینه پایین و با صرفه

با حذف دفترخانه های رسمی، مشاوران و دیگر واسطه ها، هزینه های خدمات آنها نیز از بین رفته و به این ترتیب شما هزینه زیادی صرف قراردادهای هوشمند نمی کنید.

معایب قرارداد های هوشمند موارد زیر است:

• خطاهای انسانی

با وجود اینکه قراردادهای هوشمند به صورت خودکار اجرا می شوند، اما کدنویسی آنها توسط یک یا چند فرد نوشته می شود. ممکن است در کدنویسی آنها اشتباهی رخ دهد. و این برنامه با همین خطا در بلاک چین ثبت شود.

با توجه به اینکه اگر قرارداد در بلاک چین ثبت شود امکان تغییر آن وجود ندارد، می تواند بسیار مشکل ساز باشد.

• وضعیت نامشخص حقوقی

قرارداد های هوشمند توسط هیچ سازمان و ارگانی تائید یا ثبت نمی شوند، بنابراین امکان پیگیری قانونی برای آن وجود ندارد. همچنین اگر روزی قانون و چارچوبی برای این قرارداد ها تائین شود، می تواند برای قراردادهای ثبت شده مشکل ساز شود.

• هزینه های تهیه قرارداد هوشمند Smart contract

مطمئنا کدنویسی قرارداد ها، نیاز به یک برنامه نویس با تجربه و کار بلد دارد. انجام برنامه نویسی هزینه خود را خواهد داشت که به دلیل خاص و محدود بودن زبان های برنامه نویسی که برای این کار استفاده می شوند، هزینه آن برنامه نویس بالا خواهد بود.

• ایجاد مشکل توسط اوراکل ها

همانگونه که گفتیم اوراکل ها واسطه هایی بین بلاک چین و منابع داده می باشند تا به کمک قراردادهای هوشمند بیایند.

ممکن است با دستکاری یا هک سایت اوراکل، اطلاعات غلط به بلاک چین ارسال شود و در قرارداد هوشمند تاثیر بگذارد.

قرارداد هوشمند و دنیای واقعی

راه زیادی تا استفاده همه گیر و کامل از قابلیت های قرارداد هوشمند و بلاک چین ها مانده است. کارآمد بودن این فناوری ها بسیار زیاد است. اما تاکنون چند مورد استفاده آن اجرایی شده است.

• انتخابات: در برگزاری انتخابات، نتایج در بلاک چین قرار خواهد گرفت و در کل شبکه بلاک چین توزیع خواهد شد. داده ها (نتایج رای گیری) کاملا شفاف، رمزنگاری شده و به صورت ناشناس می باشند. بنابراین امکان هرگونه دستکاری یا تقلب صفر است.
• مدیریت: قرارداد های هوشمند می توانند تمام کارها را به صورت دقیق و روتین اجرا کنند. مثلا می توان برای پرداخت حقوق، ساعات کار و مبلغ را تایین کرد و بدون نیاز به حسابدار این کار را به صورت کامل و دقیق انجام داد.
• مالکیت حقوقی و معنوی: برخی آثار مانند موسیقی، عکس، فیلم و … بعد از انتشار در فضای اینترنت، درگیر خطر نقض حقوق کپی رایت قرار می گیرند. یعنی آن فایل ها به صورت رایگان در دسترس عموم قرار بگیرد. این کار ضرر بسیاری به مالک اثر می رساند. می توان با استفاده از قرارداد هوشمند برای این فایل ها، شرایطی خاص مانند پرداخت بها و سپس اجازه دانلود تعیین کرد.
• بیمه: همان گونه که گفتیم قراردادهای هوشمند نیاز به وجود واسطه ها را از بین می برد. می توان با اجرا کردن قرارداد هوشمند در سیستم سنتی بیمه انجام کارهایی مانند پرداخت خودکار خسارت، دریافت حق بیمه، تمدید بیمه نامه ها و … را انجام داد.

همچنین قراردادهای هوشمند می توانند در سیستم های بانک داری، حمل و نقل، اینترنت اشیا، ردیابی، بهداشت و حمل و نقل استفاده کرد. در مقاله های جداگانه کاربرد بلاک چین و قرارداد های هوشمند را تمامی این موارد توضیح خواهیم داد.